:: تأملات تنهایی ::

مقصود فراستخواه

:: تأملات تنهایی ::

مقصود فراستخواه

آگاهی همچون انرژی


تأملی تنها از سر نیاز بود، در جمع دوستانی حدیث نفس کردم

و اینجا می آورم........اردیبهشت92

 


 

نخست. در ستایش آگاهی

آن حضور و آن روشنی که ذهن در آن اعمالش را بهتر انجام می دهد، حضور وروشنی آگاهی در ذهن است. توگویی ذهن مثل فضایی تاریک وبسته است که براثر آگاهی، دریچه ها وپنجره هایش به روی عالم وآدم گشوده می شود و باز می شود و روشن می شود. در این روشنی است که ما می توانیم خود را وجهان را بهتر بفهمیم ، پردازش و دلیل آوری و تحلیل وتفسیر بکنیم، به تجربه های مان بهتر معنا بدهیم و  بهتر زندگی بکنیم.

آگاهی اصلی ترین فضیلت بشر است. هرچه پیشرفت وتوسعه وتعالی در تمدن وفرهنگ انسانی فراهم آمده است، به یُمن آگاهی بود. اگر در دنیا یک کوتاهی بزرگ باشد آن، کوتاهی انسان در آگاهی است. مشکل آگاهی در مردمان، ذهن متفکران را به خود مشغول کرده است. چنانکه از اسپینوزا[1] نقل است«نخندید، گریه نکنید،  بیزار نباشید،  بلکه بفهمید[2]».

دوم. در سرشت آگاهی

آیا این نور آگاهی تنها از فوتون های شناختی تشکیل می شود؟ به نظر می رسد چنین نیست. حداقل، آگاهی مؤثر در بشر یکسره از ذرات شناختی پدید نمی آید. آگاهی مؤثر آن است که با تمام  ابعاد هستی خویش آن را از خود می تراویم و به دست می آوریم. آگاهی اثربخش،  امری فقط شناختی نیست. ابزاری نیست. بلکه یک کلیت وجودی درماست.

اگر بخواهیم چهار سویۀ وجود آدمی را نشان بدهیم، فقط یکی از این چهارسویه عبارت است از کنجکاوی و معناجویی. حداقل سه سویۀ دیگر نیز هست :1. میل بقا،  2. لذت و  رنج و احساس و عواطف، 3.  روابط اجتماعی. آگاهی حاضر ونافذ در ذهن ما  فقط از جنس شناختن نیست بلکه کلیتی است که آدمی با همۀ ابعاد چهارگانه اش (با شناخت ها، میل ها، با لذتها ورنجها، و با نیازهای اجتماعی خود )به آن نایل می آید  (شکل زیر)

 

 


 آگاهی در مفهوم دکارتی آن، گویا ابتدابه سکون به صورت یک امر شناختی روی می دهد: «می اندیشم پس هستم». اما در معنای هوسِّرلی، آگاهی با نوعی قصدیت والتفات به وجود می آید: «هستم ومی اندیشم». آگاهی امری التفاتی[3] است. چون التفات به بودن خود و التفات به چیزی داریم، آگاهی طلب می کنیم. ما چون می خواهیم زندگی بکنیم وکاری بکنیم، با اراده ای معطوف به بقا، با شور زیستن، باشوق بودن وبا شجاعت بودن است که طرح آگاهی می افکنیم.

پس آگاهی مؤثر، امری وجودی و اگزیستانسیل است. این آگاهی در کلیت بدن ما سَرَیان وجریان پیدا می کند. تن مان هشیار می شود. میل مان هشیار می شود. لذتها ورنج های مان هشیار می شود. عواطف واحساسات مان هشیار می شود.  در این حالت، چنین نیست که مثلا لذتی داریم وآگاهی مثل مانعی کنترل کننده در برابر آن می ایستد یا مثل ترمزی آن لذت را متوقف می کند. بلکه این لذت است که با آگاهی در می آمیزد و صورتی آگاهانه پیدا می کند وبه سطح خودآگاهی وهشیاری می رسد. میلها و عواطف، واجد نور آگاهی می شوند. رنج ها نور آگاهی می گیرند و معنا پیدا می کنند و روشنی خودآگاهی به دست می  آورند. در حقیقت صورت آگاهی را به مادۀ امیال و  لذتها ورنج های خویش می زنیم. صورت آگاهی را به حیات اجتماعی خویش می زنیم. امیال  مان را با آگاهی سامان می دهیم. احساس مان هوشمند می شود و...

آن آگاهی که ابزاری نیست و وجودی است، آن است که به تعبیر مولانا« چشمۀ آن در میان جان بوَد». (چون ز سینه آب دانش جوش کرد. نه شود گَنده، نه دیرینه، نه زرد.  مثنوی معنوی : 372 ). سعدی تمثیلی جالب دارد وعقل را به چراغ تشبیه می کند سپس می افزاید این چراغ وقتی ارزش دارد که بخواهیم با آن ببینیم وپیش برویم: «خاصیت چراغ آن است که به وجود آن راه از چاه بدانند و نیک از بد بشناسند... عقل با چندین شرف که دارد نه راه است بلکه چراغ راه است...شخص اگرچه چراغ دارد تا نرود به مقصد نرسد.»( کلیات سعدی ، تصحیح مظاهر مصفا ، تهران، روزنه ، 1383 : 869).

برافروختن روشنی نافذ ومؤثری از آگاهی در کلیت هستی خویش، موکول به تنش وجودی واحساس نیاز در هستی ماست. تراویدن آگاهی از هستی خویش (نه صرفا به معنای ابزاری بلکه به معنایی که روشنی بخش جان مان می شود)ناشی از  تقلایی وتمنایی در وجود ماست. این نوع آگاهی غیر ابزاری است که ضریب نفوذ آن را دارد که به جریان زیست ما گسیل بشود و در آن جاری بشود.

این آگاهی در اعمال حیاتی ما حلول ونفوذ وسریان پیدا می کند. در  لحظۀ رفتار و در زمان واقعی زندگی روزمرۀ ما جریان وحضور دارد. با آن می توانیم گریبان خود را از رفتارهای تکانه ای[4] رها بکنیم، رفتارهایی که به صورت عکس العملی(محرک-پاسخی) از ما سر می زنند. مثلا عصبانی یا متنفر یا شیفته یا کج خلق یا دلسرد یا نومید یا منفعل یا برانگیخته یا پرشورمی شویم. عوامل درونی(مثل غدد کم کار وپرکار) و  بیرونی(مثل رسانه های سازمان یافته در تصاحب قدرت و ثروت)در تاریکی ناآگاهی، بی حضور آگاهی ودر غیاب آگاهی، ما را به واکنش وتکانش در می آورند و  و ناخودآگاه به رفتار می آییم. محرک هایی  ناخودآگاه ما را احاطه می کنند ودر امواج آنها می غلتیم و بالا وپایین می شویم.

وقتی آگاهی وجودی در ما توسعه و حضور وسریان می یابد به جای رفتارهای تکانشی، رفتارهایی تأسیسی[5] داریم. یعنی رفتارها را در روشنی آگاهی ودر پرتو خودآگاهی تأسیس می کنیم. بدن مان آگاه می شود،  امیال مان هوشمند می شود، رنج ولذت مان منوّر به نور آگاهی می شود، هوش درون فردی ومیان فردی، هوش عاطفی و هوش معنوی به دست می آوریم. گرایش ها و عواطف مان را سامان می دهیم. مثلا کامیابی های عاجل سطحی را به تعویق  می افکنیم. هیجانات مثبت ومنفی مان را مدیریت  می کنیم.  به رنجی معنا  می بخشیم و لذتی را استعلا می دهیم. ترکیبی آگاهانه و پایدار از رنجها ولذتهای اصیل انسانی به هم می زنیم.

سوم. آگاهی همچون صورتی از انرژی

آگاهی نیازمند نوعی انرژی وجودی است وخود صورتی از انرژی است. انرژی، کارمایۀ زندگی ماست. هر موجودیتی که در این عالم به جنبش در می آید، برای آن است که بخشی از انرژی این عالم را در خود ذخیره وجاری می کند. انرژی هر موجودیتی حاصل جنبش ذرات بنیادین اوست. علمای فیزیک مقدارش را مساوی دانسته اند باE=mc2 

E انرژی است. M  مقدار جرم است و C مقدار ثابت سرعت نور است که به توان دو می رسد..  به بیان دیگر انرژی در  هر پاره از هستی، از فعال شدنش در یک موقعیت محیطی است که در او انباشته می شود(انرژی پتانسیل). از این طریق ، صورتی از انرژی در این عالم  به صورت دیگر تبدیل می شود.  انرژیِ ذخیره شده در هر پاره از هستی، می تواند به صورت جنبشی از او آزاد بشود ودر محیط او منتشر بشود ومنشأ آثاری بشود.

فیزیکدانان می گویند هیچ موجودیت منزوی نمی تواند انرژی پتانسیل در خود ذخیره بکند. مثلا یک شیء در این سیاره به دلیل موقعیتش با زمین است که انرژی گرانشی پیدا می کند یا از عمل فتوسنتز گیاه در موقعیت خاصی از نور وهوا و آب وغیر آن است که انرژی در ذرات آن گیاه ذخیره می شود (انرژی پتانسیل) و  به صورت  انواع انرژی های جنبشی شیمیایی آزاد می شود ودر بدن ما تبدیل به انواع انرژی های دیگر می شود. انرژی ذخیره شده در برگهای چای ودر ذرات آب و آتش، با چایی که می خوریم در بدن ما بدل به انرژیی می شود که با آن خستگی های خویش رفع می کنیم و نیروی مجددی برای کار وکوشش به دست می آوریم.  چراغ آگاهی را نیز از این رهگذر در هستی خود برمی افروزیم.

چهارم. جریان انرژی در ما تا اوج آگاهی

ما نیز مثل دیگر پاره های هستی، در حال انزوا فاقد هر انرژی هستیم. انرژی وجودی، سرشتی ارتباطی دارد. ما تنها در  ارتباط خلاق با محیط مان است که از انرژی سرشار می شویم. در خود انرژی ذخیره می کنیم و از خود انرژی آزاد می کنیم و انرژی های مان را در محیط زندگی مان جاری می کنیم. آگاهی از عالی ترین سطوح امواج انرژی در این عالم است و از عالی ترین صورتهای انرژی تبدّل یافته در ماست.

اگر با فرضیۀ لاپلاسی بخواهیم بیان بکنیم ما یک زمان دور در این محیط منظومه ای، حوزۀ  جُنبان و دوّار آتشینی بودیم. انرژی بود که آن وضعیت را برپاداشته بود. انرژی جاری وپویا در این منظومه، خود حلقه ای از خوشه های بزرگ انرژی جاری در کائنات بود  وحاصل انفجار بزرگ بود و هنوز هم هست. باری سیاره ها و از جمله سیارۀ ما تکه تکه جدا شدند ودور خورشید به گردش درآمدند. مرکز بزرگ انرژی های این منظومۀ شمسی، در خورشید است که براثر جنبش ذرات درونی آن( تبدیل هیدروژن به هلیوم و...) پی در پی ذخیره می شوند وآزاد می شود ودر محیط منظومه واز جمله در سیارۀ ما(زمین)از صورتی به صورتی دیگر  متبدّل می شوند و  شبکه ای از جریانها وحوزه های  مختلف انرژی پدید می آورند.

 پیدایش ما انسانها نیز برامواجی از  این تبدّلات انرژی روی داده است. این امیال واحساس ها ومعرفتها و لذتها وعشق ها و آگاهی در ما نیز همه صورتهایی از شبکۀ پیچ در پیچ انرژی های جاری در منظومه ودر زمین است. (دور گردون را زموج عشـــــــــق دان ، گرنبودی عشـــــــــق بفسردی جهان).

ما پاره ای از هستی ایم و از فعال شدن مان با هر آن موقعیتی که در محیط هستی، محیط کائناتی و محیط اجتماعی و محیط ارتباطی داریم، در خود انرژی شارژ می کنیم. آبشار انرژی های وجودی چنین است که از طریق انواع انرژی ها در کائنات به سوی ما جریان می یابند ، در ما ذخیره وسرشار می شوند و آزاد می شوند و به محیط درونی وبیرونی زندگی ما گسیل می شوند ومنشأ آثار می شوند.

هرچه جنبش ذرات درونی مان بیشتر باشد، هرچه هرچه هستی خود را به سوی این انرژی ها بیشتر بگشاییم، می توانیم انرژی بیشتری را ذخیره بکنیم. هرچه ارادتی بنماییم، سعادتی می بریم. هرچه عزیمت بکنیم و به جریان انرژی های هستی گشوده بشویم، هرچه اجازه می دهیم منفذهای جان مان و دریچه های ذهن مان  واحساس مان به سوی جهان پهناور باز بشود ، هرچه وضعیت وجودی و موقعیت خود را چنان تنظیم می کنیم که پذیرندگی انرژی های مثبت در او فزونی بگیرد و هرچه ارتباط خلاق تر وسازنده تر با آسمان با زمین، با اشیا وبا آدمها ها برقرار می کنیم، می توانیم انرژی مثبت وآفرینندۀ بیشتری در خود شارژ بکنیم واز خود در محیط درون وبیرون گسیل  وروانه بکنیم.

چشمه های انرژی کائناتی از هر راه به سوی ما جاری می شوند، همچون بادها که به دامادی گل‌ها و درختان می آیند. رودبار های انرژی از تابش ملایم آفتاب، از زلال آب، از بلندِ آسمان، از افق کوه و دشت ودمن، از خاک وگیاه ، واز نغمه مرغان و نسیم سحری در ما جریان می یابند، ذخیره و سرشار می شوند. این انرژی ها ما را به شوق زیستن وامی دارند و به گرفتن نصیب خویش از بودن مان در اقلیم وجود فرامی خوانند. این انرژی ها در روشنی آگاهی ما به اوج خلوص و غنا می رسند. در آگاهی وبا آگاهی، سلسلۀ تبدّلات انرژی کائناتی در ما به سطحی عالی می رسد. چنین است که بارقۀ آگاهی بر موجی از انرژی وجودی و همچون صورتی استعلا یافته از انرژی، در هستی ما جوانه می زند.

جریان انرژی های عالم در ما واستعلای آن تا سطح آگاهی، در خلأ و  انزوا روی نمی دهد. انرژی سرشتی ارتباطی دارد.  جریان انرژی درما وقتی است که کار  وکنش  می کنیم. تکاپوهای شغلی وحرفه ای مفیدی داریم. ورزش  وپیاده روی می کنیم.  فکورانه زیست می کنیم. انرژی های پتانسیل ذخیره شده در تاریخ بشری مان به صورت انواع دانشها و فرهنگ وهنرو ادبیات وعرفانها و حکمتهای قدیم ودستاوردهای عقلانیت وعلم ورزی جدید در ما جریان پیدا می کنند. هنرها صورتی از انرژی های زیباشناختی و صوَرخیال اند. شعر، تاریخ، داستان و مانند آن صورت های متراکمی از انرژی های معرفتی اند، عرفان صورتی از انرژی های شهودی واشراقی است. علوم طبیعی و انسانی و اجتماعی صورتی از انرژی های توصیفی، تبیینی  وتحلیلی هستند. نقد، صورتی از انرژی های اخلاقی و فکری ماست.

انرژی های پتانسیل ذخیره شده در محیط اجتماعی مان از طریق کنش های ارتباطی در ما جریان پیدا می کنند: با مشارکت اجتماعی  و از رهگذر ارتباط سازنده با انسانهای دیگر وهمسفران سیاره ای و هموطنان و همشهریان و همسایگان.  در اثنای غمخواری بشر، با شرکت در نهادهای مدنی و با عضویت و فعالیت داوطلبانه در شبکه های اجتماعی، با شرکت در بهبود حیات اجتماعی وشرکت در نقد و روشنگری وتحول خواهی و  از طریق سهیم شدن در تقلیل مرارتهای بشری.

این است انرژی وجودی در ما که با شور زندگی، برمی جهد و با آگاهی،  به کمال لائق خویش می رسد و استعلا می یابد وسازنده  وتعالی بخش می شود. منبع این انرژی در هستی کرانه ناپیداست.  سرچشمۀ جوشان این انرژی در کائنات است. شرار و شور زندگی ما قبسی از این فراوانی بیکران است؛ «آتشگهی دیرنده پابرجا...» که چون بر می افروزیم «رقص شعله اش در هرکران پیداست، ورنه خاموش است وخاموشی گناه ماست...»[i]  

فایل پی دی اف



[1] Baruch Spinoza

[2] don't cry, don't laugh,  don't be indignant.but try to understand

[3] intentional

[4] impulsive

[5] institutional



[i]  از شعر آرش ، سیاوش کسرایی.

زندگی چکه می کند.... مکان ارشیمدسی ما کجاست؟


 


«راستی چه می شود»؟... این حدیث متواتر مردمانی است که معمولا با آنها سر وکار داریم. بیشتر آشنایان، دوستان وهمکارانی که مدتی همدیگر را ندیده ایم تا دیداری پیش می آید، با نگرانی محسوس می پرسند حال وروز ما چه خواهد شد؟ داریم به کجا می رویم؟...شاید بشود در این دلواپسی عمومی، چیزی شبیه تواتر دید.

هراس  ودلتنگی برخاسته از فقر و بدبختی دامن گستر، انواع آسیب ها و نابودی سرمایه اجتماعی، زوال طبقه متوسط، هنجارهایی که پی در پی ضعیف وناپدید می شوند، حق و حقوقی که زیر پا می مانند، انواع آزارها واذیتها، سوء تدبیر و دیپلماسی، ناکارامدی نهادها و موانع ساختاری و...

سایۀ سنگین این احساس مثل شبحی ترسناک در شهر، در بازار، در هر کوی وبرزن، در خریدهای مان و در وسایل عمومی که برای تردد سوارشان می شویم، تعقیب مان می کند. با ما درون مکان های کارمان و حتی خانه هایمان می آید. «سر سفره های مان»! و فضای گپ وگفت هایمان ومیهمانی های مان دست از ما برنمی دارد. شاید از عالم بیداری مان نیز پافراتر بنهد وبه کابوسی برای رؤیاهای مان بدل شود.  دائم خود را همچون ذره ای سرگردان در این آگاهی دردناک عمومی احساس می کنیم.

اما آیا این نیمی از سیمای یک ملت نیست؟ پس آن نیم دیگر چیست؟ در آن سوی این بیم و هراس، همچنان بارقۀ زندگی است که در مردم سر بر می کشد و شگفت آورند این مردمان. امید مبهمی در همۀ نا امیدی های شان به آنها می گوید برخیزید و به زندگی آری بگویید. به فرزندان تان برای آمدن به این زندگی خوشامد بگویید. زندگی جاری است.

 هنر این مردم زیستن در فضای «امکان» هایی است که میان انبوهی جبرها ومحدودیت ها جست وجو می کنند. فضاهایی که با نوعی آگاهی پنهان در لابلای بدترین ساختارهای سخت وصُلب ، کشف می کنند واگر هم هیچ نمی یابند فضاها را خلق می کنند: از کتم عدم در می آورند و  از مواد ومصالح پراکنده وگاه فراموش شده ای که در گوشه وکنار ناکارامد ترین سیستم های موجود اجتماعی به دست شان  می افتد.

شاید این مثالواره ای از سازگاری روح ایرانی است وشاید عامّه ای ترین روایت از نظریۀ «تغییرات عمیق مداوم و  برکنار از خشونت» که مرکز ثقل آن نه سازمان های سیاسی است ونه  بورکراسی دولتی. بلکه گرانیگاه اصلی آن متن زندگی مردم  وپویایی های آن است و بصیرتها و منش ها و اجتماعات و نهادهای درون جوش برآمده از زندگی مردم است.

مشهور است که ارشمیدس می گفت مرکز ثقل را به من نشان بدهید واهرمی. تا زمین را جابجا کنم. آن مکان، مکانِ زیست مردم است. مردم؛ هم دست اند، هم اهرم اند وهم نقطۀاتکایند. علم وعالم ومعلوم اند.  

در این نیم دیگرِ سیمای این مردم، شما هنوز تصمیم به ماندن در یک تاریخ دراز پرحادثه را می بینید. این نیمۀ پنهان مردم ایران، همی همچنان اصرار دارد که به آینده چکه بکند.

مدتهاست من تقریبا هر روز در تاکسی،در اتوبوس، مترو، کوچه وخیابان، کلاس درسم، مراکز خرید و همه جا احساس مبهمی دارم از دانش ضمنی ونهفته مردمی که می دانند چگونه حتی برای تغییر عمیق ساختارهای موجود،از فضای خالی میان محدودیتهای آن ساختارها بهره بگیرند.

 همۀ نکته در این دانش ضمنی  است که در ذهن وجان مردم در حال گسترش است. در این دانش است که اگر دقت کنیم می بینیم  چگونه تقدسها دارند پی در پی فرو می ریزند. در اینجاست که ایدئولوژی ها دارند اوراق می شود. در اینجاست که نخبه گرایی ها از سکه می افتد. در اینجاست که شور و احساس روز به روز با عنصر آگاهی وخرد اجتماعی ترکیب می شود. در اینجاست که مردم می فهمند خرگوش آزمایشگاه برای این یا آن ایدئولوژی نیستند. موجی برای سواری دادن نیستند. رعیت نیستند. حق وحقوقی دارند که آن را بیش از لفاظی های سیاسی باید در شواهد عینی زندگی روز مرۀ خود معنا و تجربه بکنند.

آن شب وقتی این دریافت خود را با فرزندانم وهمسرم ومادرم در میان می گذاشتم، پسرم افزودۀ جالبی داشت. او گفت این نه تنها دانشی پنهان در ذهن مردم است بلکه صورتی از کنشگری پنهان نیز هست. راست گفت او. کنش اجتماعی را نباید فقط در شکل های مشخصی جُست که هر از چندی در خیابانها و فضای عمومی بروز وظهور محسوس پیدا می کند. البته اینها مهم اند ولازم اند اما همه، در دامان همان آگاهی عمومی وکنشگری مداومی پروریده  می شود که نشان آن را در زندگی روزمره مردم  باید سراغ گرفت....

درک ناچیز من می گوید که این مردم، حاملان صبوری از  آگاهی نوپدید به الگوی عمیقی برای تغییرات در جامعۀ ایران هستند، هرچند که تئوری آن را نتوانند صورت بندی بکنند. درست مثل اکسیژنی که همه تنفس می کنیم ویکی مفهوم فیزیکی آن را شرح می دهد....

فایل پی دی اف

دریای من کجایی؟



شب تا سحر جاده ای آشنا به سرعت پشت نگاه های نگرانم می دوید....یک شب بدتر از هزار شب.  اینک شهر مادری پیدا شد....یک راست سرازیر بیمارستان شدم مثل آب باریکه ای به دریا. دریای من کجایی؟ ممنون مادرم که بازهم برای مان ماندی. تو را می ستایم که  با درد ها نرد دوستی انداختی ،سازگارشدی و روی صلح وهمزیستی نشان دادی. قلب خستۀ خویش همچنان به  تپیدن خواندی، زهی ذهن چالاک تو  که  اگر عزم زندگی نداشت، اشیا و تجهیزات در می ماندند و پرستاران و طبیبان عاجز می شدند. شجاعت بودن تو  است که به بیمارستان معنا می بخشد و  دانش پزشکی را قدر می دهد.

مادر می بینی؟ بستر بیماری نیز بخشی از رنگین کمان زندگی ماست. پرده ای از  یک صحنۀ بزرگ. تکه ای از یک داستان بلند. رؤیا ها همچنان با ماست. می شود قرص های تلخ را نیز دوست داشت همچون آجیل شور و شیرین شبهای پرخاطرۀ زمستانی. می شود دوستانی یافت در همسایگی تخت بیمارستان. می شود در تجربۀ بیماری  نیز معنایی جستجوکرد. می شود روزۀ پرهیز گرفت و دائم در نماز بود؛ بی آداب و بی ترتیب. می توان از عیادت نیز تظاهرات زندگی راه انداخت.

مهم دوست داشتن است، غمخوارگی است. مهم،  درهم تنیدن تار غم با پود شادی  است. مهم،  کیفیت جاری حیات در آرام اعماق است. صدای احساس که می ماند.  لطف خیال که تصویر می شود و نقش آثار که می نشیند. مهم؛  راز هستی ، بسیط زندگی و سیر اشتداد وجود است.

مادران اند که ما را به اینجا دعوت کردند. پس چگونه خود از شور زیستن طفره بروند ویا صرف نظر بکنند. آنها ما را فراخواندند  در  بیخودی و مستانه. و ما آمدیم در غفلت و بی سر وپا.

اکنون ملکۀ زیبای قبیلۀ ما بر تخت نشسته است و چشمان کنجکاو  پر نقش ونگار خویش به من ودیگر فرزندان خویش و به فرزندان فرزندان دوخته است. صفوف خاطرات هشت واندی دهه  یکان یکان موج می زنند. نمایشنامۀ دراماتیک چهارنسل:

مادر، نمایندۀ نسلی با چشمان سیر، جان دلیر و  دلی لبریز از زیبایی ها وعشقها. نمایندۀ ایمانی بی دستور دولت. گواه اقتدارگرایی نه در حد تمامت خواهی. شاهد شهری شدن روستائیان، آرمانهایی یوتوپیک اما ایدئولوژیک. شاهد رونق ورفاهی دریغا که نامتوازن  و آسیب پذیر.

پیش مادرم دو نسل ایستاده ایم، پرماجرا و  آغشته از تجربه های شیرین و آنگاه تلخ. درگیر  آنومی و نگرانی و ابهام.  شاهد کالایی شدن دین و ایمان، و روستایی شدن خیل شهریان! و زوال طبقۀ متوسط.

و نسل چهارمی که  اینجا با ما نیست. هنوز کم سن وسال تر از آن اند که به بیمارستان بیایند؛ شاید درخانه یا درمدرسه. با تصویر مادربزرگ ها در ذهن وطنین کلمات وداستان هایشان در گوش، و افقی نوپدید از جهانی بغایت دیگرواره در پیش روی دیدگان. ترکیبی غریب از گسستها و پیوستها. آنها مشقی تازه می کنند. زندگی جاری است و داستان مادربزرگها همچنان در یاد .........

دیماه 91 : در بیمارستان قلب تبریز، بربالین مادرم.......

پی دی اف

موجبات شادی ما چیست؟


ارسطو بیان مشهوری دارد. مردم همۀ مطلوب های خود را)سلامت را، ثروت را، وافتخار را (برای چیزی دیگر می خواهند. آن چیز دیگر، شادمانی است و تنها همین شادمانی است که آن را برای خود شادمانی می خواهند. شادی به خاطر خود شادی خواسته می شود( 1 ).

Purinton,1998: 259-298  و   Seligman,2011  )

شادمانگی هرچه هست باید از هستی خود ما بتراود، در وادی وجود ما بجوشد و جاری بشود. به اصطلاح، حالتی اگزیستانس است. اما مثل هر پدیدار دیگر، گزافه روی نمی دهد و لابد موجبات ومقوّماتی دارد. حداقل  چهار نوع موجبات برای شادمانی ما هست:

1. ذهنی وعاطفی،

2. اجتماعی،

3.محیطی،

4.بدنی

این موجبات، جدای از هم نیستند، درهم تأثیر می گذارند، از هم تأثیر برمی دارند وشبکه ای درهم تنیده پدید می آورند. ما برای طلب وتمنای شادمانگی باید مقومات آن را در این شبکه پی جویی بکنیم.

ادامه دارد....


منابع

Martin E. P. Seligman (2011). Flourish: A Visionary New Understanding of Happiness and Well-being. New York: Free Press.

Purinton, Jeffrey S. “Aristotle's Definition of Happiness (NE I.7 1098a16–18).” Oxford Studies in Ancient Philosophy, 16 (1998), pp. 259–98.



1. What is the good that we choose for its own sake rather than because it makes a contribution to something else that we value?It is the happiness

 

غم و شادی

غم، همیشه به تعبیر حافظ، لشگری است. اما در پشت دیوار هستی معماگون ما نیز نیروهایی نهفته هست که می توانند گسیل بشوند اما نه لزوما برای اینکه«بنیاد غم» را دراندازیم! بلکه چه بسا با غم، صلح  وهمزیستی نیز کردیم.

غم وشادی خویشاوند هم اند. چون در این عالم، بی رنگی اسیر رنگ شد، غم وشادی نیز در جنگ شد و گرنه اینقدرها نیز با هم بیگانه نبودند و نیستند. بازی غم وشادی اصلی ترین پیرنگ داستان حیات بشری ماست. در اینجا، غم وشادی بدون اینکه هرکدام از سرشت خویش دست بردارند، با هم زندگی می کنند.

انسان در پی مطلوبیت است. اما این که دلیلی نمی شود برای دست یافتن به مطلوبیتهایش «بر ضد خویشتن» برخیزد. چرا «برای خویشتن» نباشیم؟ می شود بدون تصور قلع وقمع، زندگی کرد؛ منظورم برانداختن بنیان جهان وانسان است، به خیال عالمی دیگر و آدمی دیگر. طبیعت غم آلود حیات ما نیز بخشی از هستی ماست، پس چرا سرکوب بشود؟

اهریمن اگر نبود چگونه از کمال خویش حکایتی به تصور می کردیم؟ شیطان، جزو  طرح زندگی ماست. غصه ها وتنش ها نیز دوستان ما  وهمراهان ما در سفر زندگی هستند. به فرض که غم، «نیست و نابود» شد( که نمی شود هم). اما بفرض هم اگر شد، شادی نیز در چیستی خود فرو خواهد ماند. غم وشادی به تضایف هم هستند و هریک بی آن دیگری، موضوعیت خویش از دست می دهد. در آن صورت شاید چیزی نماند که ما محکومین به زندگی در پی او بدویم.

برای شادی سرود می سازند:«چون به رقص آیی وسرمست برافشانی دست، پرچم شادی وشوق است که افراشته ای»(فریدون مشیری). چقدر دلنواز است. برافراشته باد این پرچم.  اما نه به این اصرار که الّا و بلّا «لشگر غم خورَد از پرچم دست تو  شکست». شاید هم  راهی صلح آمیز میان غم وشادی پیدا کردیم.

بگمان، این نوع نگاه به شادمانی، واقعی تر می نماید، اینجایی تر  واکنونی تر  تصور می شود. این شادی از جنس رئال است تا خیال. از خشونت نیز برکنار تر است. و به همین دلیل شاید پایدارتر هم هست.

تأملاتی که در این چند روز با آن، پاره های اوقات غم گرفتۀ خویش را برهم می دوختم، دربارۀ طبیعت شادمانی بود. این غم بود که پشت کرشمه هایش، لهیب شادی سوسو می کرد.

غم را سخت در آغوش می فشردم و از او کام شادی می خواستم. هرگز مغازلۀ با غم را تجربه کرده اید؟ برای خود عالمی دارد. این چهل تکه، حاصل لحظه های گریزپای خیال خام من است در تأمل با مصائب خویش.

 باقی بماند به فردا......